Jak zmiany klimatu wpływają na rynek zbóż?

Rynek zbóż to złożony i silnie powiązany system, w którym pogoda odgrywa kluczową rolę – kształtuje ona bowiem podaż, popyt, a w konsekwencji także ceny zbóż takich jak pszenica, kukurydza, żyto czy jęczmień. Warunki atmosferyczne mają bezpośredni wpływ na wielkość plonów, terminy siewów i zbiorów, dlatego są uważnie śledzone przez rolników, przetwórców jak i inwestorów.

Wystarczy jedno nieoczekiwane zjawisko pogodowe – susza na amerykańskim Środkowym Zachodzie, ulewy w Brazylii, intensywne opady w Wietnamie czy późny przymrozek na Ukrainie – by zaburzyć produkcję i wywołać efekt domina na światowym rynku. Ceny kukurydzy, pszenicy czy innych kluczowych zbóż mogą wówczas gwałtownie wzrosnąć. Jednak na rynek zbóż coraz częściej mają wpływ także ekstremalne zjawiska pogodowe wywoływane przez zmiany klimatu. 

W tym artykule przyglądamy się, w jaki sposób pogoda wpływa na rynek i ceny zbóż, wskazując przy tym najważniejsze zjawiska pogodowe, na które uwagę powinni zwracać inwestorzy.

Kluczowe wnioski

• Pogoda to główny czynnik wpływający na ceny zbóż – warunki pogodowe mają bezpośredni wpływ na wielkość plonów, co przekłada się na globalną podaż i popyt. Susze, powodzie czy przymrozki potrafią znacząco zakłócić produkcję i wywołać gwałtowne zmiany cen.
• Ekstremalne zjawiska pogodowe wprowadzają zmienność na rynku – susze w kluczowych regionach upraw (np. USA, Brazylia, Ukraina) mogą ograniczyć plony i podaż, co skutkuje wzrostem cen. Z kolei korzystna pogoda może doprowadzić do nadprodukcji i spadku cen.
• El Niño i La Niña to kluczowe zjawiska klimatyczne – wpływają na pogodę w skali globalnej, a przez to również na rynek zbóż. El Niño zwykle przynosi susze w Australii i Azji Południowo-Wschodniej, natomiast La Niña powoduje intensywne opady w Ameryce Południowej.
• Regionalne zjawiska pogodowe mają globalne skutki – monsuny w Indiach, fale upałów w Europie czy warunki siewu w Ameryce Północnej wpływają nie tylko na lokalny rynek zbóż, ale także na sytuację na rynkach światowych.
• Zmiany klimatu zwiększają zmienność na rynku zbóż – coraz większa niestabilność pogodowa oznacza większą zmienność cen. Dlatego dla rolników oraz inwestorów kluczowe staje się śledzenie prognoz i postępujących zmian klimatu.
• Dane na temat pogody są niezbędne w procesie podejmowania decyzji – rolnicy korzystają z prognoz przy planowaniu siewów i zbiorów, a inwestorzy wykorzystują te dane do oceny ryzyka zakłóceń w podaży i odpowiedniego pozycjonowania się na rynku.
• Zarządzanie ryzykiem jest kluczowe – zrozumienie wpływu pogody na rynek zbóż pozwala uczestnikom rynku stosować strategie zabezpieczające, takie jak hedging czy dywersyfikacja w celu minimalizacji straty wynikające z niekorzystnych warunków.
• Technologia wspiera monitorowanie pogody – rozwój obrazowania satelitarnego, modeli pogodowych i analityki predykcyjnej pozwala uzyskać coraz dokładniejsze prognozy, co ułatwia podejmowanie trafnych decyzji w obliczu zmieniającej się pogody.

Wpływ pogody na rynek zbóż

Pogoda w naturalny sposób wywiera ogromny wpływ na efektywność produkcji zbóż. Regiony, które zmagają się z coraz częstszymi suszami i falami ekstremalnych upałów, napotykają poważne trudności w uprawie. Z kolei wydłużający się sezon wegetacyjny w niektórych obszarach zakłóca ekosystemy i wydajność rolnictwa. Wszystko to prowadzi do znacznych wahań produkcji i pogłębia problemy związane z bezpieczeństwem żywnościowym — co jest jedną z głównych konsekwencji zmian klimatu w rolnictwie.

Powodzie, będące skutkiem zmieniających się warunków pogodowych, również stanowią poważne zagrożenie dla rynku zbóż. Gdy gleba zostaje nadmiernie nasiąknięta wodą, spada poziom tlenu w podłożu, dostępność składników odżywczych zostaje zaburzona, a zdrowie roślin ulega pogorszeniu. Przewiduje się, że wzrost opadów w trakcie zimy i wczesną wiosną na terenach północnych Stanów Zjednoczonych będzie zmieniać wzorce wzrostu upraw.

Sektor rolny musi przystosować się do nowych realiów. W obliczu postępujących zmian klimatu rolnicy muszą przygotować się na coraz bardziej zmienne warunki pogodowe — od długotrwałych susz po intensywne opady. Zrozumienie roli jaką odgrywa pogoda oraz jej wzorców jest więc kluczowe, by móc opracować strategie umożliwiające świadome podejmowanie decyzji na rynku zbóż.

Ceny pszenicy: spekulanci i wpływ pogody

Spekulacja od wieków odgrywa istotną rolę na rynku pszenicy. Traderzy, fundusze hedgingowe i inwestorzy indywidualni wykorzystują kontrakty terminowe, by zarabiać na wahaniach cen. Z kolei uczestnicy rynku komercyjnego, tacy jak rolnicy czy eksporterzy, korzystają z tych instrumentów, by zabezpieczyć się przed ryzykiem. Zrozumienie działań spekulantów oraz powtarzalnych wzorców na rynku pszenicy może pomóc inwestorom w identyfikowaniu okazji i zagrożeń. Spekulanci, tacy jak fundusze inwestycyjne, indywidualni traderzy czy instytucje finansowe, wpływają na ceny pszenicy na kilka sposobów:

• Dostarczają płynności: Dzięki ich obecności rynek jest bardziej płynny, co ułatwia uczestnikom komercyjnym (np. przetwórcom, rolnikom, eksporterom) zabezpieczanie swoich pozycji.
• Kreują trendy: Duże pozycje spekulacyjne mogą napędzać istniejące trendy cenowe — zarówno wzrostowe, jak i spadkowe — w zależności od dominującego nastroju na rynku.
• Powodują krótkoterminową zmienność: Transakcje spekulantów często wywołują gwałtowne wahania cen, zwłaszcza podczas kryzysów geopolitycznych, w okresach spowolnień gospodarczych lub przy okazji anomalii pogodowych.

Typowe wzorce na rynku zbóż

Na przykładzie pszenicy można zauważyć, że rynek zbóż rządzi się sezonowymi, fundamentalnymi i technicznymi wzorcami, które inwestorzy bacznie obserwują.

1. Sezonowość i wzorce pogodowe

• Sezon siewów (wiosna i jesień): W tym okresie kontrakty terminowe na pszenicę często drożeją, ponieważ rośnie niepewność związana z pogodą i plonami w przyszłości.
• Sezon zbiorów (lato i wczesna jesień): Wraz z pojawieniem się nowych dostaw zbóż ceny na rynku zazwyczaj spadają. Jednak niekorzystne warunki pogodowe w trakcie zbiorów mogą wywołać tymczasowe skoki cen.
• Okres zimowy (listopad–luty): Obawy o przymrozki w głównych regionach uprawy pszenicy (np. w USA czy Rosji) mogą powodować wzrost notowań.

2. Wzorce fundamentalne

• Raporty USDA i prognozy plonów: Zmienność cen pszenicy często rośnie po publikacji raportów USDA, takich jak WASDE (Światowe Prognozy Podaży i Popytu).
• Zmiany popytu w eksporcie: Wzrost lub spadek popytu ze strony eksporterów — zwłaszcza ze strony Chin czy krajów Bliskiego Wschodu — może silnie wpłynąć na ceny.
• Wydarzenia geopolityczne: Ograniczenia handlowe, wojny czy embarga mogą nagle zmienić równowagę między podażą a popytem, prowadząc do gwałtownych skoków cen zbóż.

3. Wzorce techniczne

• Wybicia i odwrócenia trendów: Spekulanci szukają kluczowych momentów, gdy ceny przebijają poziomy wsparcia lub oporu, by otworzyć nowe pozycje.
• Średnie kroczące: Popularne są zwłaszcza 50- i 200-dniowe średnie kroczące, które wskazują kierunek trendu i możliwe momenty jego zmiany.
• Wskaźnik RSI: Wskazuje, czy dane aktywo jest wykupione lub wyprzedane, pomagając inwestorom ocenić moment wejścia lub wyjścia z rynku.

Gdzie szukać danych na temat rynku zbóż?

Wpływ pogody na rynek zbóż przejawia się na wiele sposobów — od susz i ekstremalnych temperatur po intensywne opady i powodzie. Pogoda może wpływać na:

• Zmiany w produkcji: Niekorzystne warunki pogodowe ograniczają plony, natomiast dobra pogoda nierzadko pozwala na ich zwiększenie.
• Nastroje rynkowe: Silne susze czy wczesne przymrozki często wywołują spekulacyjne zakupy kontraktów terminowych na pszenicę, kukurydzę czy inne zboża.
• Zakłócenia logistyczne: Powodzie i burze mogą uszkodzić infrastrukturę, opóźniając transport zbóż i ograniczając ich dostępność na rynku.

Kluczowe dla uczestników rynku zbóż pytanie brzmi: gdzie szukać wiarygodnych prognoz i danych pogodowych? Dla inwestorów dostęp do aktualnych informacji pogodowych jest kluczowy. Pomagają one bowiem przewidywać zmiany w poziomie produkcji, oceniać ryzyko zakłóceń i podejmować bardziej świadome decyzje inwestycyjne.

Najlepsze źródła danych pogodowych dla rynku zbóż:

Agencje rządowe zajmujące się danymi pogodowymi dla świata i Stanów Zjednoczonych

NOAA (National Oceanic and Atmospheric Administration)

• Strona internetowa: www.noaa.gov
• Dostarcza aktualnych informacji na temat sytuacji pogodowej w Stanach Zjednoczonych i na świecie.
• Oferuje dane monitorujące ryzyko wystąpienia suszy, prognozy opadów oraz prognozy sezonowe, które są kluczowe dla rynku zbóż.

National Weather Service (NWS)

• Strona internetowa: www.weather.gov
• Zawiera 7-dniowe prognozy opadów i ostrzeżenia o ekstremalnych warunkach pogodowych mających wpływ na kluczowe regiony uprawy zbóż w Stanach Zjednoczonych.

Raporty USDA dotyczące stanu upraw

• Strona internetowa: www.nass.usda.gov
• Cotygodniowe raporty dotyczące stanu upraw w USA publikowane są w każdy poniedziałek o godz. 16:00 czasu wschodnioamerykańskiego (od kwietnia do listopada).
• Raporty te zawierają informacje na temat stanu upraw w kluczowych stanach rolniczych Stanów Zjednoczonych.

Centrum Prognoz Klimatycznych (CPC)

• Strona internetowa: www.cpc.ncep.noaa.gov
• Długoterminowe prognozy temperatury, opadów i trendów suszy.
• Zawiera prognozy dotyczące zjawisk El Niño i La Niña, które mają duży wpływ na rynek zbóż

Europejskie Centrum Prognoz Średnioterminowych (ECMWF)

• Strona internetowa: www.ecmwf.int
• Dostarcza długoterminowe prognozy pogody dla najważniejszych regionów rolniczych na świecie.
• Zawiera szczegółowe modele temperatur i opadów przydatne dla uczestników rynku zbóż.

Prywatne serwisy pogodowe

DTN Weather

• Strona internetowa: www.dtn.com
• Oferuje niestandardowe raporty pogodowe, które mogą okazać się przydatne dla inwestorów
• Specjalizuje się w krótkoterminowych i sezonowych prognozach produkcji zbóż.

World Weather Inc.

• Strona internetowa: www.worldweather.cc
• Obejmuje prognozy dotyczące ryzyka występowania suszy, opadów i innych zagrożeń pogodowych w regionach uprawy zbóż w Stanach Zjednoczonych i Ameryce Południowej.

BAM Weather

• Strona internetowa: www.bamwx.com
• Dostarcza modele pogodowe ukierunkowane na rynek zbóż wraz z precyzyjnymi ocenami wpływu na rynek.
• Oferuje częste aktualizacje, które są kluczowe dla inwestorów krótkoterminowych.

Narzędzia monitorowania oparte na satelitach i działające w czasie rzeczywistym

Monitorowanie upraw NASA

• Strona internetowa: www.earthdata.nasa.gov
• Wykorzystuje zdjęcia satelitarne do śledzenia stanu roślinności, wilgotności gleby i poziomu stresu upraw.
• Dostarcza aktualnych informacji o stanie rolnictwa na całym świecie w czasie rzeczywistym.

Globalny system prognozowania (GFS)

• Strona internetowa: www.ncep.noaa.gov
• Jeden z najczęściej stosowanych numerycznych modeli prognozowania pogody dla inwestorów rynku zbóż.
• Prognozuje temperaturę, opady deszczu i ryzyko wystąpienia ekstremalnych zjawisk pogodowych mających wpływ na uprawy.

CropScape (USDA/NASS)

• Strona internetowa: www.nass.usda.gov
• Narzędzie oparte na Systemie Informacji Geograficznej, które pozwala na monitorowanie w czasie rzeczywistym stanu upraw w Stanach Zjednoczonych.

Kluczowi producenci na rynku zbóż 

Produkcja zbóż oraz dynamika rynku są ściśle powiązane z warunkami pogodowymi panującymi w kluczowych krajach rolniczych. Każdy z tych regionów ma swoje charakterystyczne warunki pogodowe, które mogą znacząco wpłynąć na światową podaż i popyt, a tym samym na ceny zbóż.

1. Stany Zjednoczone

• Główne uprawy: kukurydza, pszenica
• Typowe zjawiska pogodowe:
  • Susze i fale upałów: najczęściej występują latem na Środkowym Zachodzie - kluczowym obszarze produkcji kukurydzy.
  • Powodzie: wiosenne wylewy rzek, głównie na obszarze dorzecza Missisipi, często opóźniają siew zbóż.
  • Przymrozki: mogą uszkodzić ozimą pszenicę w rejonach Wielkich Równin.
• Sezonowość:
  • Susze i fale upałów: szczyt przypada na lipiec i sierpień.
  • Powodzie: zazwyczaj w kwietniu i maju.
  • Ryzyko przymrozków: późna jesień (październik-listopad) oraz wczesna wiosna (kwiecień).

2. Brazylia

• Główne uprawy: kukurydza
• Typowe zjawiska pogodowe:
  • La Niña: zwykle oznacza większe opady, które mogą zarówno sprzyjać, jak i przeszkadzać w uprawach, zwłaszcza na południu kraju.
  • El Niño: często przynosi susze, szczególnie dotkliwe w przypadku regionów centralnych i północnych.
• Sezonowość:
  • Pora deszczowa (październik–kwiecień): może utrudniać zbiory.
  • Ryzyko suszy: największe między kwietniem a wrześniem.

3. Chiny

• Główne uprawy: ryż, pszenica, kukurydza
• Typowe zjawiska pogodowe:
  • Monsun: kluczowy dla produkcji ryżu, ale może powodować powodzie na południu kraju.
  • Susze: szczególnie niebezpieczne na północy — w tzw. chińskim „pszenicznym pasie”.
  • Tajfuny: zagrażają uprawom w rejonach nadmorskich.
• Sezonowość:
  • Sezon monsunowy: czerwiec–wrzesień.
  • Susze: najczęściej występują latem (czerwiec–sierpień).
  • Tajfuny: największe nasilenie między lipcem a wrześniem.

4. Rosja

• Główne uprawy: pszenica, jęczmień
• Typowe zjawiska pogodowe:
  • Srogie zimy i późne przymrozki: mogą uszkodzić zboża ozime.
  • Susze: szczególnie groźne w regionach Wołgi i południowej Rosji.
• Sezonowość:
  • Susze: najczęściej latem (czerwiec–sierpień).
  • Ryzyko przymrozków: wczesna wiosna (kwiecień) i późna jesień (październik).

5. Francja

• Główne uprawy: pszenica, jęczmień, kukurydza
• Typowe zjawiska pogodowe:
  • Fale upałów: mogą obniżać plony, zwłaszcza pszenicy i jęczmienia.
  • Nadmierne opady: deszcze podczas zbiorów obniżają jakość ziarna.
• Sezonowość:
  • Upały: najczęściej w lipcu i sierpniu.
  • Wzmożone opady: wiosna (kwiecień–maj) i jesień (wrzesień–październik).

6. Indie

• Główne uprawy: ryż, pszenica
• Typowe zjawiska pogodowe:
  • Monsun: niezbędny dla upraw ryżu i pszenicy, ale może też prowadzić do powodzi.
  • Fale upałów i susze: szczególnie szkodliwe dla tzw. upraw rabi (zimowych), w tym pszenicy.
• Sezonowość:
  • Sezon monsunowy: czerwiec–wrzesień.
  • Upały: najczęściej w maju i czerwcu — tuż przed monsunem.

7. Ukraina

• Główne uprawy: pszenica, kukurydza, jęczmień
• Typowe zjawiska pogodowe:
  • Susze: letnie susze mogą znacząco obniżyć plony pszenicy i kukurydzy.
  • Zimy i przymrozki: mogą uszkodzić zboża ozime.
• Sezonowość:
  • Susze: najczęściej w miesiącach letnich (czerwiec–sierpień).
  • Ryzyko przymrozków: późna jesień (październik–listopad) i wczesna wiosna (kwiecień).

8. Kanada

• Główne uprawy: pszenica, jęczmień, rzepak
• Typowe zjawiska pogodowe:
  • Susze: szczególnie dotkliwe na preriach — wpływają na plony pszenicy i rzepaku.
  • Nagłe ochłodzenia i przymrozki: wczesne przymrozki mogą zniszczyć uprawy podczas późnych zbiorów.
• Sezonowość:
  • Susze: najczęstsze w lipcu i sierpniu.
  • Przymrozki: zazwyczaj we wrześniu i październiku.

Wpływ zmian klimatu na rynek zbóż

Zmiany klimatu i globalne ocieplenie wpływają na rynek i ceny zbóż poprzez coraz częstsze i silniejsze ekstremalne warunki pogodowe.

• Susze stają się coraz bardziej intensywne i w wielu regionach trwają coraz dłużej, co znacząco wpływa na rynek zbóż. Pogarszające się warunki hydrologiczne w Europie mogą objąć znaczne obszary, co przełoży się na niższe plony.
• Częstotliwość ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jak powodzie, znacząco wzrosła w skali globalnej, co dodatkowo komplikuje produkcję rolną. W Ameryce Północnej zwiększone opady w sezonie uprawy pszenicy mogą czasem poprawić plony, ale rosnące temperatury stanowią poważne zagrożenie. Intensywne opady zwiększają również ryzyko powodzi, prowadząc do dużych strat w sektorze rolnictwa.
• Monsuny i tajfuny odgrywają kluczową rolę w produkcji zbóż w Azji. Termin i intensywność opadów monsunowych mają decydujące znaczenie dla upraw ryżu i pszenicy, bezpośrednio wpływając na bezpieczeństwo żywnościowe. Przesunięcia terminów siewów i zbiorów w wyniku zmian klimatu wpływają na produktywność i wydajność rolnictwa w wielu regionach.

Zjawiska La Niña i El Niño to kluczowe czynniki klimatyczne, które wywierają ogromny wpływ na globalne wzorce pogodowe, a tym samym znacząco oddziałują na rynek zbóż. Oba zjawiska zaburzają typowy cykl pogodowy, powodując zmiany w poziomie zbiorów, które wpływają na ceny zbóż.

Wpływ El Niño na rynek zbóż

Zjawisko El Niño zazwyczaj prowadzi do wzrostu temperatur powierzchni wody na środkowym i wschodnim Pacyfiku, co zaburza globalne wzorce opadów. Typowe skutki tego zjawiska to susze w Azji Południowo-Wschodniej, Australii oraz na subkontynencie indyjskim, a także zwiększone opady w Ameryce Północnej i Południowej.

Przykłady wpływu El Niño:

El Niño 2015-2016:

• Wpływ na uprawy w Ameryce Południowej: Zjawisko to spowodowało powodzie w części Argentyny i Brazylii, które są głównymi producentami kukurydzy. Nadmierne opady opóźniły siew i zbiory, co doprowadziło do spadku plonów i wzrostu cen kukurydzy na światowych rynkach.
• Rynek pszenicy w Australii: Australia jako czołowy eksporter pszenicy doświadczyła znacznego spadku produkcji z powodu suszy wywołanej przez El Niño. Globalne ceny pszenicy wzrosły w reakcji na ograniczoną podaż z tego regionu.

El Niño 1997-1998:

• Jedno z najsilniejszych zarejestrowanych zjawisk El Niño wywołało poważne susze w Azji Południowo-Wschodniej, regionie kluczowym dla produkcji ryżu. Znacząco ograniczyło to podaż, powodując wzrost cen ryżu. Jednocześnie El Niño przyniosło nadmierne opady w Ameryce Południowej, zakłócając zbiory kukurydzy oraz podnosząc ceny zbóż na rynkach globalnych.

Wpływ La Niña na rynek zbóż

Zjawisko La Niña, charakteryzujące się niższymi niż zwykle temperaturami powierzchni wody na środkowym i wschodnim Pacyfiku, wywołuje odwrotne wzorce pogodowe w porównaniu do El Niño. Często przynosi wilgotne warunki w Australii i Azji Południowo-Wschodniej oraz suche warunki w Ameryce Południowej i południowej części USA — regionach o dużym znaczeniu dla produkcji zbóż.

Przykłady wpływu La Niña:

La Niña 2020-2021:

• Susza w Ameryce Południowej: W tym okresie La Niña wywołała dotkliwą suszę w Argentynie i Brazylii, które należą do największych eksporterów kukurydzy. Plony były znacznie niższe od oczekiwań, co doprowadziło do wzrostu cen na rynku — cena kukurydzy wzrosła o ponad 50% między 2020 a początkiem 2021 roku.
• Produkcja pszenicy w Australii: La Niña przyniosła obfite opady deszczu w Australii, co pozwoliło na uzyskanie jednych z najwyższych zbiorów pszenicy w historii. Pomogło to częściowo zredukować presję na globalną podaż, choć ceny pozostały wysokie z powodu innych czynników.

La Niña 2010-2011:

• Globalny wzrost cen zbóż: Zjawisko to było związane z suszami w Argentynie i USA, które znacząco ograniczyły produkcję kukurydzy. Równocześnie intensywne opady w Australii zakłóciły eksport pszenicy. Ceny zbóż gwałtownie wzrosły — pszenica zdrożała dwukrotnie między czerwcem 2010 a początkiem 2011 roku, podobnie jak ceny kukurydzy.

Ogólny wpływ na rynek zbóż

1. Szoki podażowe: Zarówno El Niño, jak i La Niña powodują niekorzystne warunki pogodowe w najważniejszych regionach uprawnych. Susze lub powodzie ograniczają plony, co skutkuje szokami podażowymi na rynku światowym i wzrostem cen zbóż. 
2. Zmienność rynku: Oba zjawiska wprowadzają większą zmienność cen, ponieważ niepewność co do plonów i poziomu podaży zmusza inwestorów do zabezpieczania ryzyka. Rynki terminowe stają się bardziej aktywne, a traderzy dostosowują swoje pozycje do przewidywanych zmian pogodowych.
3. Zmiana kierunków podaży: W zależności od tego, które zjawisko dominuje, zmienia się globalny przepływ towarów. Na przykład w latach aktywności La Niña produkcja w Ameryce Południowej może spaść, podczas gdy Australia i Azja Południowo-Wschodnia mogą osiągać lepsze wyniki, co wpływa na globalne ceny i kierunki handlu.

Podsumowanie

Rynek zbóż błyskawicznie reaguje na istotne zjawiska pogodowe, które mogą zakłócić równowagę między podażą a popytem. Rynki terminowe odgrywają kluczową rolę w przenoszeniu ryzyka związanego ze zmianami klimatu, umożliwiając rolnikom i pozostałym uczestnikom rynku zbóż zabezpieczenie się przed zmiennością cen. Inwestorzy powinni uważnie śledzić zmiany w warunkach pogodowych, ponieważ mają one istotny wpływ na produkcję zbóż, ich ceny oraz trendy rynkowe.