Co dzieje się akutalnie pomiędzy Iranem oraz Izraelem?

Przebieg konfliktu i działania militarne

• W piątek Izrael przeprowadził serię zmasowanych ataków lotniczych na irańskie cele wojskowe i nuklearne, w tym na instalacje w Natanz, Isfahanie oraz bazy rakietowe w Kermanszah i Tabrizie

• Według izraelskich źródeł, w ciągu 24 godzin zaatakowano ponad 400 celów, zabijając ponad 20 wysokich rangą dowódców irańskich oraz 9 naukowców powiązanych z programem nuklearnym. Liczba osób zabitych sięga już ponad 400, z czego ok. połowa to personel wojskowy i naukowy, natomiast ponad 1200 osob zostało rannych
• Iran odpowiedział kilkoma falami ataków rakietowych i dronowych na Izrael, co doprowadziło do śmierci ponad 20 osób. Liczba osób rannych liczona jest już powyżej 500. 
• Część pocisków została przechwycona przez izraelskie i amerykańskie systemy obrony powietrznej
• W wyniku izraelskich nalotów poważnie uszkodzone zostały nadziemne elementy kompleksu jądrowego w Natanz, a także infrastruktura energetyczna i wojskowa Iranu, jednak nie odnotowano zniszczeń podziemnych hal wzbogacania uranu. Niemniej jednostki te nie mogą operować w pełni bez dostępu do energii elektrycznej
• Atak izraelski objął również pole gazowe South Pars, strategiczne dla Iranu i Kataru. Wskazuje się również na celowanie w kolejnych atakach na magazyny paliw
• Izrael ma kontrolować strefę powietrzną na zachodzie Iranu, gdzie doszło do zniszczenia większości infrastruktury obrony lotniczej. Agencja AP wskazuje, że Izrael bez większych problemów może dokonywać obecnie nalotów w Teheranie

W atakach w piątek zginęły kluczowe osoby z irańskiego dowództwa. Źródlo: Blooomberg FInance LP

Reakcje międzynarodowe i działania USA

• USA oficjalnie nie brały udziału w izraelskich nalotach, ale aktywnie wspierały Izrael w obronie powietrznej, przechwytując część irańskich pocisków

• Amerykańska administracja wezwała obie strony do deeskalacji i ostrzegła Iran przed atakami na amerykańskie bazy lub personel w regionie
• Trump naciska na Iran, aby ten powrócił do rozmów nuklearnych i zaakceptował warunki dotyczące zmniejszenia swojego zaangażowanie w rozwój atomu
• Trump miał również wskazać Izraelowi, aby ten nie próbował atakować bezpośrednio najwyższego przywódcy Iranu
• Planowane na weekend rozmowy nuklearne USA-Iran w Omanie zostały uznane przez Teheran za „bezprzedmiotowe” po izraelskich atakach. Rozmowy nie odbyły się
• Rosja zaoferowała mediację i pomoc w deeskalacji, a inne kraje (Wielka Brytania, Arabia Saudyjska, Egipt) wzywały do powstrzymania dalszej eskalacji

Sytuacja na rynku ropy naftowej i możliwe scenariusze

• Po piątkowych atakach ceny ropy (WTI, Brent) wzrosły o 6-7% do poziomów 72-74 USD za baryłkę. Ropa WTI rozpoczęła poniedziałkowa sesję powyżej 75 USD, ale obecnie neutralizowana jest cała luka cenowa i cena spadła poniżej 71 USD

• ING szacuje, że dalsza eskalacja konfliktu może podnieść ceny powyżej 80 USD, a w przypadku zakłóceń w cieśninie Ormuz nawet do 120-130 USD za baryłkę, co byłoby szokiem dla światowej gospodarki
• Iran produkuje ok. 3,3 mln baryłek dziennie, eksportuje ok. 1,7 mln brk/d. Całkowite wyłączenie irańskiego eksportu mogłoby wywołać gwałtowny wzrost cen, jednak historycznie wpływ konfliktów w regionie na ceny ropy był krótkotrwały (5-10 dni), jeśli nie doszło do trwałych zakłóceń w dostawach
• Rynek pozostaje bardzo wrażliwy na dalszą eskalację lub zaangażowanie państw trzecich. Kluczowe będzie, czy Iran zdecyduje się na blokadę cieśniny Ormuz, przez którą przepływa 20% światowej podaży ropy. Takie działanie byłoby trudne logistycznie i niekorzystne dla innych państw OPEC, ale nawet krótkotrwała blokada mogłaby wywołać gwałtowne skoki cen i długofalowe zaburzenia rynku

Dalsze perspektywy

• Konflikt Izrael-Iran wszedł na niespotykaną od dekad skalę, z bezpośrednimi atakami na infrastrukturę jądrową i energetyczną oraz wysokimi stratami wśród dowództwa wojskowego Iranu. Izrael ponosi również największe straty od momentu 2023 roku, kiedy Hamas dokonał zamachu na Izrael

• Obie strony sygnalizują gotowość do dalszych działań, ale jednocześnie próbują unikać wciągnięcia USA w otwartą wojnę. Iran stara się balansować pomiędzy potrzebą odwetu a unikaniem katastrofalnej eskalacji
• Choć początkowo Izrael zapowiadał, że działania militarne skierowane przeciwko Iranowi miały zostać zakończone po kilku dniach, to New York Times wskazuje, że sytuacja ta może przeciągnąć się na tygodnie
• Rynek ropy reaguje nerwowo, ale bez trwałego szoku podażowego wzrost cen może być ograniczony czasowo. Największym ryzykiem pozostaje blokada cieśniny Ormuz lub zniszczenie infrastruktury eksportowej Iranu
• Wskazuje się, że Iran dokonał ogromnego postępu we wzbogacaniu uranu i w perspektywie miesięcy może wyprodukować kilka lub kilkanaście głowin jądrowych

Zachowanie cen ropy wpisuje się w poprzednie wydarzenia geopolityczne, które miały związek z rynkiem ropy naftowej. W przeszłości pierwsza fala wzrostów zwykle przemijała po 5-10 dniach. Źródło: Bloomberg Finance LP, XTB