Margin Call vs Stop Out - różnice i praktyczne przykłady

Inwestowanie z wykorzystaniem dźwigni finansowej daje szansę na wyższe zyski, ale wiąże się też z istotnym ryzykiem - możesz stracić więcej, niż zakładałeś. Jednym z kluczowych momentów w trakcie inwestowania z wykorzystaniem dźwigni jest sytuacja, gdy broker wysyła margin call (wezwanie do uzupełnienia depozytu zabezpieczającego), ostrzegając inwestora, że jego depozyt zabezpieczający jest na niebezpiecznie niskim poziomie. Jeśli sytuacja nie ulegnie zmianie i aktywna pozycja będzie przynosić coraz większe straty, a poziom depozytu zabezpieczającego spadnie poniżej krytycznej wartości , uruchamiany jest mechanizm stop out (przymusowe zamknięcie pozycji), który automatycznie zamyka niektóre transakcje, aby zapobiec dalszym stratom.

Co to właściwie oznacza dla inwestora? Jak uniknąć stop out i dlaczego brokerzy stosują tak rygorystyczne zasady? Niezależnie od tego, czy dopiero zaczynasz przygodę z inwestowaniem w instrumenty lewarowane, czy chcesz dopracować strategię zarządzania ryzykiem - zrozumienie mechanizmu margin call oraz stop out jest kluczowe dla długoterminowego sukcesu. W tym przewodniku przedstawimy te pojęcia w prosty i praktyczny sposób, pomagając Ci zachować kontrolę nad transakcjami i uniknąć pułapek, które zaskakują wielu traderów.

Kluczowe wnioski

• Margin call to ostrzeżenie, a stop out to ostateczne działanie. Margin call (wezwanie do uzupełnienia depozytu zabezpieczającego) sygnalizuje, że wolne środki na Twoim koncie znalazły się na zbyt niskim poziomie i musisz uzupełnić depozyt. Jeśli zignorujesz te ostrzeżenie, stop out (przymusowe zamknięcie pozycji) automatycznie zamknie transakcje przynoszące największe straty, aby zapobiec ich pogłębianiu.
• Dźwignia finansowa to miecz obosieczny. Dzięki niej możesz kontrolować pozycje o wartości znacząco wyższej niż wymagany do tego depozyt zabezpieczający, ale dźwignia finansowa zwiększa również ryzyko danej inwestycji. Nawet niewielka zmiana ceny w kierunku przeciwnym do aktywnej pozycji może prowadzić do głębokich strat, a w konsekwencji uruchomić mechanizm margin call lub stop out.
• W XTB poziom stop out wynosi 50%. Znajomość wymogów depozytowych danego brokera jest kluczowa dla skutecznego zarządzania ryzykiem.
• Zlecenia stop loss pomagają uniknąć wymuszonych likwidacji. Ustawiając zlecenie stop loss, możesz zakończyć transakcję przynoszącą straty zanim doprowadzi ona do uruchomienia margin call. Korzystając ze zleceń stop loss chronisz swój kapitał i możesz uniknąć automatycznego zamknięcia pozycji.
• Zarządzanie ryzykiem to podstawa właściwego wykorzystania instrumentów lewarowanych. Utrzymywanie odpowiedniego poziomu depozytu zabezpieczającego, unikanie nadmiernej dźwigni i monitorowanie rynku znacząco zmniejszają ryzyko wystąpienia margin call oraz stop out.
• Nawet doświadczeni inwestorzy spotykają się z margin call. Niektóre z największych załamań finansowych - w tym upadek Archegos Capital w 2021 roku - wywołane zostały właśnie przez nadmierne wykorzystanie dźwigni i brak możliwości spełnienia wymogów depozytowych.
• Zrozumienie, jak działają mechanizmy margin call oraz stop out, jest niezbędne zarówno w przypadku początkujących, jak i doświadczonych traderów. Właściwe zarządzanie ryzykiem może decydować o potencjalnej stracie lub zysku. 

Co to jest Stop Out?

Stop out (przymusowe zamknięcie pozycji) to mechanizm zarządzania ryzykiem, który pomaga inwestorom ograniczać straty w handlu lewarowanym. Jest on stosowany m.in. przy korzystaniu z takich instrumentów jak kontrakty CFD czy kontrakty terminowe (futures) i wykorzystywany jest w momencie, gdy aktywne pozycje generują znaczne straty. W takich przypadkach broker zaczyna automatycznie zamykać najmniej rentowne transakcje, aby zapobiec spadkowi salda poniżej zera.

Poziom stop out jest ściśle powiązany z pojęciem depozytu zabezpieczającego (margin), czyli środków, które inwestor musi posiadać na rachunku, aby otworzyć transakcję z wykorzystaniem dźwigni finansowej. Pieniądze te pozostają „zamrożone” do czasu zamknięcia pozycji. Ponieważ handel z dźwignią pozwala kontrolować pozycje o wartości przewyższającej rzeczywisty kapitał inwestora, zarówno potencjalne zyski, jak i straty mogą być znacząco większe.

Jeżeli całkowita strata na rachunku zaczyna zbliżać się do poziomu 50% wymaganej wartości depozytu, broker wystosowuje margin call (wezwanie do uzupełnienia depozytu zabezpieczającego), domagając się od inwestora wpłaty dodatkowych środków w celu zabezpieczenia otwartej pozycji. Jeśli sytuacja się pogorszy, a poziom depozytu spadnie poniżej minimalnych wymagań brokera, aktywowany zostaje mechanizm stop out, a pozycje przynoszące największe straty są przymusowo zamykane.

Jak Stop Out wiąże się z dźwignią finansową?

Stop out to mechanizm ochronny stosowany w handlu lewarowanym, czyli wtedy, gdy inwestor obraca kapitałem wyższym niż środki, które faktycznie posiada na rachunku.

Dźwignię finansową można podzielić na:

• dźwignię zewnętrzną, czyli kapitał udostępniony inwestorowi w formie pożyczki przez brokera,
• dźwignię wewnętrzną, wbudowaną w niektóre instrumenty finansowe, takie jak kontrakty terminowe (futures), opcje czy kontrakty CFD.

W obu przypadkach inwestor zwiększa swoją ekspozycję rynkową, co oznacza, że zarówno potencjalne zyski jak i straty będą większe. O ile inwestowanie z dźwignią finansową daje szansę na wyższe zwroty, to jednocześnie zwiększa również ryzyko szybkiej utraty kapitału.

Aby inwestować z wykorzystaniem dźwigni, inwestor musi dysponować środkami w wysokości przynajmniej minimalnego wymaganego depozytu zabezpieczającego, który pozostanie zablokowany do momentu zamknięcia pozycji. Jeżeli aktywna pozycja zacznie przynosić straty, których wartość zbliży się do poziomu 50% wymaganego depozytu zabezpieczającego, broker wystosuje margin call (wezwanie do uzupełnienia depozytu). Gdy saldo rachunku spadnie jeszcze niżej i osiągnie próg stop out, pozycje są automatycznie zamykane.

Przykład: w XTB poziom stop out wynosi 50%. Oznacza to, że jeśli kapitał własny na rachunku spadnie do poziomu 50% wymaganego depozytu, stop out zostanie automatycznie uruchomiony. Poziom ten jest stały, nie można go zmienić i obowiązuje każdego klienta XTB. Mechanizm stop out dotyczy wyłącznie transakcji dokonywanych na kontraktach CFD.

Co dzieje się, gdy aktywuje się Stop Out?

Mechanizm stop out został stworzony, by chronić inwestora przed nadmiernymi stratami jakie mogą pojawić się w trakcie inwestowania z wykorzystaniem instrumentów lewarowanych (takich jak CFD). Gdy poziom stop out zostaje osiągnięty, broker automatycznie zamyka najmniej rentowne transakcje, aby zapobiec pogłębieniu strat.

Handel instrumentami lewarowanymi może zwiększyć zarówno potencjalne zyski, jak i straty, co w skrajnych przypadkach może prowadzić nawet do niewypłacalności inwestora. Aby ograniczyć to ryzyko, warto:

• dokładnie analizować, czy potencjalny zysk z transakcji jest wart podejmowanego ryzyka,
• unikać korzystania z instrumentów lewarowanych w momencie braku wystarczającego kapitału na pokrycie możliwych strat,
• szczegółowo badać wybrane instrumenty i uważnie śledzić sytuację rynkową,
• znać własną tolerancję na ryzyko i opracować strategię zgodną z celami finansowymi.

Stosowanie rozsądnych zasad zarządzania ryzykiem pozwala ograniczyć negatywne skutki korzystania z dźwigni i poprawia jakość podejmowanych decyzji inwestycyjnych.

Co w praktyce oznacza poziom Stop Out równy 50%?

Poziom stop out równy 50% to krytyczny próg depozytu zabezpieczającego ustalony przez brokera. Oznacza on, że jeśli kapitał własny na rachunku inwestora spadnie do poziomu 50% wymaganego depozytu zabezpieczającego, transakcje przynoszące największe straty zostaną automatycznie zamknięte, aby zapobiec dalszym stratom.

• Depozyt zabezpieczający (margin) - to kwota wymagana do otwarcia i utrzymania pozycji lewarowanej.
• Kapitał własny (equity) -  to aktualna wartość Twojego rachunku, obliczana jako saldo powiększone lub pomniejszone o niezrealizowany zysk/stratę z otwartych pozycji.

Kiedy wartość kapitału własnego na rachunku inwestora spada do poziomu 50% wymaganego depozytu zabezpieczającego, mechanizm stop out uruchamia się automatycznie i zaczyna likwidować najmniej rentowne transakcje.

Stop Out - przykład

Załóżmy, że otwierasz pozycję lewarowaną, która wymaga depozytu zabezpieczającego w wysokości 1 000 USD, a Twój broker stosuje poziom stop out równy 50%.

• Jeżeli kapitał własny na Twoim rachunku spadnie do 500 USD (czyli 50% wymaganego depozytu), broker automatycznie zamknie część lub wszystkie Twoje transakcje - zaczynając od tej, która generuje największe straty.
• Takie działanie chroni Cię przed spadkiem salda rachunku poniżej zera, ale jednocześnie oznacza, że tracisz kontrolę nad tym, które pozycje zostaną zamknięte.

Dlaczego brokerzy stosują poziom Stop Out 50%?

• Ochrona przed ryzykiem - brokerzy ustalają poziomy stop out, aby ograniczyć ekspozycję na straty swoich klientów.
• Zapobieganie ujemnym saldom - bez mechanizmu stop out straty mogłyby przekroczyć wartość dostępnych środków na rachunku, prowadząc do zadłużenia inwestora wobec brokera.
• Wymuszanie odpowiedzialnego korzystania z dźwigni - poziom stop out zmusza traderów do bardziej ostrożnego zarządzania ryzykiem i uniemożliwia nadmierne lewarowanie pozycji.

Przykład - jak działa Stop Out przy poziomie 50% depozytu zabezpieczającego

• Instrument: US100 (CFD na indeks Nasdaq 100)
• Poziom dźwigni: 1:20
• Saldo konta: 2 000 USD
• Wielkość pozycji: 1 lot (ekspozycja 20 000 USD dzięki dźwigni 1:20)
• Wymagany depozyt: przy dźwigni 1:20 XTB wymaga 5% depozytu zabezpieczającego do otworzenia transakcji.
• Wymagany depozyt zabezpieczający: 20 000 USD × 5% = 1 000 USD 
• Poziom stop out: 50% wymaganego depozytu = 500 USD

Jak zostaje uruchomiony Stop Out

1. Otwierasz pozycję długą o wolumenie 1 lota na US100, gdy ten znajdował się na poziomie 15 000 punktów, 
2. Rynek zaczyna poruszać się przeciwko Tobie i US100 spada.
3. Kapitał własny na rachunku (saldo + niezrealizowany P/L) zaczyna maleć.
4. Gdy straty osiągają -1 500 USD, Twój kapitał własny spada do 500 USD:
   • Saldo konta: 2 000 USD
   • Niezrealizowana strata: -1 500 USD
   • Kapitał własny: 2 000 - 1 500 = 500 USD
5. Ponieważ kapitał własny spadł do poziomu 50% wymaganego depozytu (500 USD), broker automatycznie uruchamia mechanizm stop out.
6. System zaczyna zamykać najmniej rentowne transakcje, aby zapobiec dalszym stratom.

Wynik końcowy

• Twoja pozycja zostaje zamknięta ze stratą, a na koncie pozostaje 500 USD.
• Gdyby rynek spadał dalej, a mechanizm stop out nie zostałby uruchomiony, mogłoby to doprowadzić do jeszcze większych strat, a nawet wyczyszczenia całego rachunku.

Jak uniknąć Stop Out?

Zrozumienie, jak działa mechanizm stop out jest kluczowe, aby utrzymać się na rynku i uniknąć wymuszonych likwidacji, które mogą doprowadzić do głębokich strat. Oto najważniejsze zasady:

• Używaj niższej dźwigni - im niższa dźwignia, tym mniejsze ryzyko gwałtownych strat.
• Monitoruj poziom depozytu zabezpieczającego (margin level) i utrzymuj bezpieczny bufor kapitałowy.
• Ustawiaj zlecenia stop loss, aby zamknąć stratne transakcje zanim osiągną krytyczny poziom.
• Wpłać dodatkowe środki, jeśli otrzymasz margin call - to pozwoli utrzymać otwarte pozycje.

Margin Call - najważniejsze wskazówki dla inwestorów

1. Regularnie monitoruj poziom depozytu zabezpieczającego - jeśli spadnie poniżej poziomu 100%, margin call jest wysoce prawdopodobny.
2. Stosuj niższą dźwignię - wysoka dźwignia zwiększa potencjalny zysk, ale też ryzyko strat. Początkującym traderom zaleca się ostrożniejsze podejście do korzystania z instrumentów lewarowanych.
3. Ustawiaj stop loss - posiadanie aktywnego zlecenia obronnego stop loss pozwoli Ci zamknąć transakcję na własnych warunkach, zanim broker zrobi to za Ciebie.
4. Utrzymuj bufor kapitałowy - dodatkowe środki na rachunku dają Ci margines bezpieczeństwa w okresach podwyższonej zmienności rynku.
5. Unikaj overtradingu - zbyt wiele otwartych pozycji może szybko wyczerpać dostępny depozyt.
6. Śledź wydarzenia rynkowe - dane makroekonomiczne, decyzje banków centralnych czy wydarzenia geopolityczne mogą wywołać nagłe ruchy cen.
7. Reaguj szybko na margin call - jeśli broker wysyła ostrzeżenie, natychmiast uzupełnij środki na rachunku lub zamknij część pozycji, aby uwolnić depozyt.

Ciekawostki

• Margin Call podczas kryzysu finansowego 2008 - jednym z najsłynniejszych przypadków margin call w historii był ten z 2008 roku, w czasie upadku Lehman Brothers, który zapoczątkował globalny kryzys finansowy. Nadmierne wykorzystanie dźwigni i ryzykowne inwestycje zmusiły instytucje finansowe i fundusze hedgingowe do przyjęcia margin call opiewających na miliardy dolarów, co wywołało lawinę wyprzedaży na rynkach światowych.
• Katastrofa funduszu Archegos Billa Hwanga - w 2021 roku fundusz Archegos Capital Management, założony przez Billa Hwanga, poniósł jedną z największych porażek wywołanych margin call w historii. Fundusz miał nadmiernie lewarowane pozycje, a kiedy kursy spółek takich jak ViacomCBS czy Discovery niespodziewanie spadły, brokerzy wystosowali margin call. Archegos nie był w stanie spełnić wymogów, co zmusiło banki do wyprzedaży aktywów o wartości ponad 30 miliardów USD, powodując poważne reperkusje rynkowe.
• Miecz obosieczny - wielu traderów przyciąga dźwignia finansowa, ponieważ pozwala osiągać wysokie zyski przy relatywnie niewielkim kapitale. Jednak w skrajnych przypadkach margin call i stop out mogą wyzerować konto w ciągu kilku minut, zwłaszcza w warunkach wysokiej zmienności rynku.
• Rola „flash crashów” - handel wysokiej częstotliwości (HFT) i wykorzystanie dźwigni przyczyniły się do powstawania tzw. flash crashów, czyli nagłych, gwałtownych spadków cen. Wywołują one automatyczne margin call i stop out, co prowadzi do efektu domina w postaci przymusowych likwidacji. Jednym z najsłynniejszych przypadków był Flash Crash z 2010 roku, kiedy indeks Dow Jones w kilka minut spadł o prawie 1000 punktów - częściowo właśnie na skutek automatycznych zamknięć pozycji.

Podsumowanie

Zrozumienie mechanizmów margin call (wezwanie do uzupełnienia depozytu zabezpieczającego) i stop out (przymusowe zamknięcie pozycji) jest kluczowe dla każdego tradera korzystającego z dźwigni finansowej. Choć dźwignia może zwiększać potencjalne zyski, jednocześnie potęguje ryzyko strat, dlatego właściwe zarządzanie ryzykiem jest absolutnie niezbędne.

Margin call pełni rolę wczesnego ostrzeżenia - sygnalizuje, że trzeba zasilić konto dodatkowymi środkami, aby utrzymać aktywne pozycje. Jeśli jednak kapitał własny nadal spada i osiągnie poziom stop out, system automatycznie zamknie transakcje, by uchronić rachunek przed dalszymi stratami.

W XTB mechanizm stop out aktywuje się automatycznie na poziomie 50% i nie można go zmienić. Aby skutecznie poruszać się w świecie tradingu lewarowanego, inwestorzy powinni regularnie monitorować swoje poziomy margin, obserwować warunki rynkowe i kontrolować ekspozycję na ryzyko. Wdrożenie solidnych zasad zarządzania kapitałem - takich jak korzystanie ze zleceń stop loss czy utrzymywanie odpowiedniej rezerwy środków - pozwala uniknąć przymusowych likwidacji. Ostatecznie wiedza o tym, jak działają margin call i stop out, może zdecydować o tym, czy ochronisz swój kapitał, czy spotkasz się z nagłą, wymuszoną stratą.