Khủng hoảng năng lượng sẽ tác động nền kinh tế như thế nào?

Sau đợt giảm giá mạnh vào năm ngoái của nhiều sản phẩm sử dụng hàng ngày, không ai nghĩ rằng tình hình lại chuyển hưởng ngược lại sớm như vậy. Bên cạnh đó, nền kinh tế cũng đã trải qua những bất thường như giá dầu tiêu cực trên thị trường, dẫn đến giá xăng tại các trạm xăng ở Mỹ giảm xuống dưới 2 USD/gallon.

Tuy nhiên, đây là chuyện của quá khứ và hiện tại thực tế đã khác rất nhiều. Các công ty trên khắp thế giới đang ngừng sản xuất do giá năng lượng tăng cao ngất ngưởng và giá xăng tăng trên 3,30 USD/gallon. Điều gì đang thực sự xảy ra trên thị trường năng lượng toàn cầu? Có cách nào thoát khỏi tình trạng hiện tại không?

Giá cả trên toàn cầu tăng cao 

Đã lâu rồi cả thế giới mới phải đối phó với tình trạng lạm phát quá mức. Các gói hỗ trợ lớn được thực hiện để chống lại các tác động của đại dịch là một trong những lý do đằng sau tình hình hiện tại. Các vấn đề từ phía nguồn cung cũng đóng một vai trò nhất định. Thêm vào đó là giá cả hàng hóa tăng cao và kết quả là một cú sốc lạm phát đã xuất hiện.

Mọi thứ đều đang trở nên đắt hơn. Giá khí đốt tự nhiên ở châu Âu đã tăng 500-600% trong năm qua! Giá than trên thế giới tăng 100-150% trong cùng thời kỳ. Dầu mỏ hoặc khí đốt tự nhiên của Mỹ đã không trải qua một đợt tăng mạnh như vậy nhưng ngay cả trong những trường hợp đó, giá đã tăng vài chục phần trăm. Vậy đâu là lý do cho việc tăng giá chóng mặt như vậy?

Giá hàng hóa năng lượng đã tăng từ 100% đến thậm chí 600% trong suốt 12 tháng qua! Nguồn: Bloomberg

Nguyên nhân đằng sau sự gia tăng của giá năng lượng 

Để tìm ra lý do đằng sau sự tăng giá hiện tại, chúng ta phải quay ngược lại khoảng thời gian 20 năm kể từ khi Liên minh Châu Âu giới thiệu Hệ thống Thương mại Khí thải CO2. Nguyên nhân chương trình này lại được đưa ra là để chống lại sự nóng lên toàn cầu. Các thành viên EU, sau đó là các quốc gia khác trên thế giới, muốn hạn chế phát thải khí nhà kính với hy vọng làm chậm biến đổi khí hậu.

Các nhà máy điện, nhà máy sưởi cũng như các công ty công nghiệp đã được ký hợp đồng phát thải. Tuy nhiên, số lượng các hợp đồng đó là có hạn. Nếu một công ty dự kiến hoạt động của mình sẽ tạo ra lượng khí thải CO2 cao hơn, họ sẽ phải mua thêm lượng khí thải. Số lượng các hợp đồng phát thải hiện có đang giảm dần mỗi năm, dẫn đến việc tăng giá của các hợp đồng đó và do đó, giá năng lượng cũng như hàng hóa và dịch vụ do các công ty cung cấp tăng lên.

Cách dễ nhất để giảm chi phí là việc chuyển đổi khỏi nhiên liệu hóa thạch. Tuy nhiên, điều này nói vẫn dễ hơn làm và quá trình này thực tế đang diễn ra khá chậm. Đây là cách tốn kém hơn nhưng giúp cho lượng khí thải CO2 thấp hơn hai lần và lượng chất thải khác ít hơn nhiều. Trong khi đó, các nước đang tăng cường chia sẻ các nguồn năng lượng tái tạo bằng các nguồn năng lượng thông thường, đặc biệt là than đá. Giá phát thải cao hơn đã khiến các chính phủ ủng hộ các nguồn năng lượng ít phát xạ hơn, như năng lượng tái tạo hoặc khí đốt tự nhiên. Tuy nhiên, một vấn đề đã nảy sinh.

Mùa đông 2020/2021 là khoảng thời gian thời tiết đã hạ xuống rất nhiều và các kho dự trữ tự nhiên đã giảm đáng kể trên toàn thế giới. Giai đoạn mùa hè nóng bức kéo theo đó là nhu cầu về khí đốt tự nhiên tăng lên do cần điện để điều hòa không khí. Bên cạnh đó, còn có những cơn gió dưới mức trung bình ở Vương quốc Anh, thời gian nắng hạn chế ở Đức hoặc mực nước thấp ở Na Uy, Ý hoặc Tây Ban Nha.

Tất cả những yếu tố đó đã hạn chế lượng năng lượng được sản xuất từ ​​các nguồn tái tạo. Ngoài ra, Nga cũng là nhà cung cấp khí đốt tự nhiên duy nhất cho châu Âu. Sự ổn định của những nguồn cung cấp đó có thể bị ảnh hưởng không chỉ bởi các quyết định chính trị mà còn do năng lực của các đường ống dẫn khí đốt. Quá trình phê duyệt cho đường ống Nord Stream 2 mới vẫn đang được tiến hành trong khi mùa nạp khí tự nhiên ở châu Âu đã gần kết thúc.

Tồn kho khí đốt tự nhiên của châu Âu đầy khoảng 75%. Đó là một kho dự trữ tốt nhưng nếu chúng ta trải qua một mùa đông lạnh giá, nhu cầu có thể vượt quá cung và giá có thể tiếp tục tăng. Nguồn: Bloomberg

Giá có thể tăng đến mức nào?

Các ước tính ban đầu cho thấy giá năng lượng ở Vương quốc Anh sẽ tăng gần 30% vào năm 2022. Sự kết hợp năng lượng của Vương quốc Anh - sự thay đổi hoàn toàn khỏi than đá và tỷ trọng điện gió cao - đảm bảo nhu cầu về khí đốt tự nhiên cao. Mức tăng giá ở các nước châu Âu khác dự kiến ​​sẽ nhỏ hơn. Tình hình ở Hoa Kỳ cũng có nhiều tin tức thú vị. Khí đốt tự nhiên rẻ hơn một vài lần so với châu Âu nhưng các hộ gia đình vẫn sẽ phải trả nhiều hơn khoảng 30% so với trong mùa đông năm ngoái. Giá điện dự kiến ​​sẽ thấp hơn 10% và tỷ trọng năng lượng hạt nhân cao có thể được nêu ra là một lý do. Mặt khác, các hộ gia đình sử dụng dầu sưởi ấm hoặc khí propan làm phương tiện giữ ấm có thể bị tăng giá từ 40-50%.

Thật không may, đây không phải là kết thúc cho cơn ác mộng của người tiêu dùng. Tác động của giá dầu cao hơn có thể được thể hiện rõ hơn. Giá dầu ở mức gần 85 USD/thùng trong khi năm 2020 giá vẫn dưới 40 USD/thùng vào cuối tháng 10. Trong khi nhu cầu dầu vẫn chưa hoàn toàn hồi phục về mức trước đại dịch, cuộc khủng hoảng năng lượng hiện nay đang thúc đẩy nhu cầu dầu thô. Các nền kinh tế đã chuyển từ than đá sang khí đốt tự nhiên do lượng khí thải thấp hơn. Tuy nhiên, khi giá khí đốt tự nhiên và giá than tăng vọt trong năm nay, dầu mỏ ngày càng được coi là một giải pháp thay thế cho hai loại dầu này.

OPEC ước tính rằng giá cao của các mặt hàng năng lượng khác đã thúc đẩy nhu cầu dầu hàng ngày lên nửa triệu thùng, hoặc thậm chí nhiều hơn. Sẽ có một điều ngạc nhiên là khí đốt tự nhiên xuất khẩu cho người châu Á thường được báo giá trên 150 USD/thùng dầu! Tất nhiên, việc toàn thế giới chuyển sang sử dụng dầu mỏ hoặc các nguồn năng lượng khác là điều khó xảy ra và không thể xảy ra nhưng không thể hoàn toàn chắc chắn được điều gì khi sự biến động vẫn duy trì ở mức cao trong thời gian tới. 

Hi vọng nào để thoát khỏi tình trạng này?

Điều kiện thời tiết sẽ ảnh hưởng nhiều đến tình trạng hiện tại và tồn kho nhiên liệu dự kiến sẽ không ở mức thiếu hụt. Tuy vậy, giá của mặt hàng này có thể sẽ cao hơn nhiều so với bây giờ. Vấn đề thực sự là liệu các doanh nghiệp có thể đối phó với những đợt tăng giá đó hay không.

Các công ty từ các lĩnh vực sử dụng nhiều năng lượng đã hạn chế sản xuất do thiếu năng lượng và dẫn đến giá cao hơn. Các nhà máy luyện kim ở Trung Quốc, Ấn Độ hoặc Brazil đã tạm dừng hoạt động. Các vấn đề cung cấp năng lượng chỉ kéo dài vài ngày ở Trung Quốc trong quý 3 năm 2021 đã khiến nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đạt tốc độ tăng trưởng thấp nhất trong nhiều thập kỷ (không bao gồm đợt khủng hoảng Covid-19 vào đầu năm 2020). Việc ngừng sản xuất trong các lĩnh vực khác nhau có thể dẫn đến tình trạng tương tự như tình huống được quan sát hiện nay trên thị trường chất bán dẫn. Tình trạng thiếu chip thường buộc các công ty phải tạm dừng sản xuất điện thoại thông minh hoặc xe cộ trong vài ngày.

Tóm lại, thế giới đang trải qua lạm phát cao và cũng có nguy cơ suy giảm kinh tế do thiếu hụt năng lượng. Các ngân hàng trung ương đã dốc toàn lực với các chương trình kích thích lớn trong thời kỳ đại dịch và miễn cưỡng rút lại khoản hỗ trợ này, khiến việc giảm bớt áp lực lạm phát trở nên khó khăn hơn và lãi suất tăng mạnh có thể làm giảm thu nhập thực tế của người tiêu dùng.

Với những điều trên, liệu có thể thúc đẩy sản xuất các mặt hàng năng lượng? OPEC không muốn bơm thêm dầu vì lo ngại đà tăng trưởng chậm lại trong các giai đoạn sau. Gazprom của Nga không quan tâm đến việc tăng nguồn cung ngắn hạn và thay vào đó nhắm đến các hợp đồng dài hạn. Trong khi đó, Liên minh châu Âu có kế hoạch triển khai các kho dự trữ khí đốt tự nhiên chung trong tương lai. Thế giới chắc chắn sẽ xem xét và cố gắng giải quyết vấn đề về khả năng cung cấp năng lượng sau thời kỳ mùa đông. Tuy nhiên, có vẻ như đã quá muộn để tìm ra giải pháp cho mùa đông năm nay. Nền kinh tế toàn cầu đang phụ thuộc vào thời tiết.

Làm thế nào để tận dụng tình thế hiện tại?

Không thể loại trừ rằng trong trường hợp nhiệt độ giảm, nhu cầu về khí đốt tự nhiên và dầu mỏ sẽ tăng lên. Đây là lý do tại sao những người tham gia thị trường suy đoán rằng dầu có thể đạt 100 USD/thùng trong mùa đông (OIL và OIL.WTI), hoặc giá khí đốt tự nhiên - hiện khoảng 5 USD/MMBTU - sẽ đạt mức hai con số (NATGAS).

Ngoài hàng hóa, vẫn còn hàng trăm công ty hoạt động trong lĩnh vực dầu mỏ, khí đốt tự nhiên hoặc than đá. Phần lớn trong số đó đã tăng 50-150% trong năm qua. Devon Energy, tham gia vào sản xuất dầu và đá phiến, là một trong những ví dụ với cổ phiếu của công ty tăng 150% từ đầu năm đến nay. ExxonMobil đã tăng “chỉ” 50% cho đến nay vào năm 2021.

Cheniere Energy, nhà điều hành các thiết bị đầu cuối LNG, cũng là một cổ phiếu đáng chú ý. Giá cổ phiếu của các công ty tăng hơn 75%. Gazprom là một trong những cổ phiếu châu Âu được quan tâm với cổ phiếu của công ty được niêm yết tại London cũng tăng khoảng 75% tính đến thời điểm hiện tại.

Các công ty dầu mỏ như Shell, BP hay Eni tăng nhẹ hơn 40% kể từ đầu năm. Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng, lượng khí thải CO2 có sẵn để giao dịch (EMISS) và giá của chúng có thể tiếp tục tăng nếu nhu cầu đối với các mặt hàng năng lượng có tính phát xạ cao tăng lên.

Công cụ sàng lọc cổ phiếu trên nền tảng xStation cho phép các nhà đầu tư chọn công ty từ các lĩnh vực quan tâm và với tỷ lệ mong muốn. Nguồn: xStation5