Hòa hoãn thương mại hay thỏa hiệp đầy trắc trở?

Thỏa thuận giữa Hoa Kỳ và Liên minh châu Âu (EU), đạt được dưới sức ép của Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen, thiết lập mức thuế đồng đều 15% đối với phần lớn hàng hóa châu Âu xuất khẩu sang Mỹ. Thỏa hiệp này giúp tránh được một cuộc chiến thuế quan có thể gây hậu quả nghiêm trọng, tuy nhiên, nó vẫn chưa phải là kết quả lý tưởng đối với các nhà xuất khẩu châu Âu. Trước cuối tuần qua, khả năng đạt được thỏa thuận chỉ là 50:50; nếu không đạt được thỏa thuận, toàn bộ hàng hóa EU sẽ phải đối mặt với mức thuế 30% từ ngày 1/8/2025. Do đó, có thể xem thỏa thuận này là một cách để tránh kịch bản xấu nhất, dù phải đánh đổi bằng việc làm xấu đi bức tranh thương mại hiện tại. Nếu không đạt được thỏa thuận, EU sẽ buộc phải có biện pháp đáp trả, dễ dẫn đến vòng xoáy áp thuế tương tự như căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc cách đây vài tháng.

Nguyên tắc cân xứng: Ai được lợi hơn?

Thỏa thuận mới được đánh giá là không cân xứng. EU chấp nhận mức thuế 15% đối với phần lớn hàng hóa xuất khẩu sang Mỹ. Đổi lại, khối này giành được các miễn trừ thuế ("zero-for-zero") cho một số ngành chiến lược như: máy bay và linh kiện, sản phẩm hóa chất chọn lọc, một số loại thuốc generic, thiết bị sản xuất bán dẫn, cùng một số sản phẩm nông nghiệp và nguyên liệu thô. Trong khi đó, thép và nhôm châu Âu vẫn phải chịu mức thuế cao 50%, mặc dù các cuộc đàm phán dự kiến sẽ được triển khai, chủ yếu nhằm xác định một ngưỡng khối lượng để áp mức thuế thấp hơn. Tuy nhiên, với mức thuế 15% nói chung và 50% đối với thép và nhôm, thương mại giữa Mỹ và EU vẫn được dự báo sẽ sụt giảm.

Trên thực tế, lợi ích chính của EU là tránh được các mức thuế cao hơn và giữ được quyền tiếp cận thị trường Mỹ – đặc biệt là đối với ngành ô tô. Gần đây, ô tô và linh kiện từng phải chịu mức thuế 27,5% (bao gồm thuế cơ bản 2,5% và mức phụ thu toàn cầu 25%). Đổi lại, EU cam kết mua LNG, dầu thô, nhiên liệu hạt nhân và vũ khí từ Mỹ với giá trị lớn, cùng với việc tăng đầu tư vào Mỹ lên tới hàng trăm tỷ USD. Như vậy, phần lớn các nhượng bộ đến từ EU, trong khi Mỹ lại thu được lợi ích lớn về việc làm, xuất khẩu và dòng vốn đầu tư. Cần lưu ý rằng Mỹ là thị trường nhập khẩu lớn nhất hàng hóa EU, điều này có thể làm tăng áp lực lạm phát – dù ít hơn so với các kịch bản ban đầu.

Có tới 1/5 lượng hàng hóa nước ngoài nhập khẩu vào Mỹ đến từ các nước EU. Nguồn: Bloomberg Finance LP

Điều quan trọng là EU chưa công bố việc xóa bỏ hoàn toàn thuế quan đối với hàng hóa Mỹ. Đề xuất của châu Âu bao gồm việc mở cửa thị trường - chủ yếu trong các lĩnh vực mà EU nhập khẩu từ Mỹ - nhưng không phải là việc dỡ bỏ hoàn toàn, vô điều kiện tất cả các loại thuế quan. Danh sách chi tiết các sản phẩm từ cả hai bên vẫn chưa được hoàn thiện trong quá trình thực hiện thỏa thuận.

Châu Âu đối mặt với thực tế thương mại mới

Thỏa thuận hiện tại đặt ra một thực tế thương mại mới cho châu Âu: bị kẹp giữa áp lực thuế quan từ Mỹ và tình trạng phá giá, dư cung từ Trung Quốc. EU đang rơi vào tình thế “tiến thoái lưỡng nan” khi không thể loại bỏ hoàn toàn bất kỳ rủi ro nào. Do Mỹ áp thuế lên hàng hóa Trung Quốc, một phần lớn xuất khẩu của Trung Quốc đã chuyển hướng sang châu Âu, gây áp lực giảm giá mạnh – đặc biệt là trong ngành công nghiệp chế biến và ô tô.

EU sẽ cần phản ứng tích cực với mối đe dọa từ hàng hóa giá rẻ của Trung Quốc (ví dụ như ô tô điện hoặc thép rẻ) – một hệ thống cảnh báo sớm đã được thiết lập, và EU đang khởi động các cuộc điều tra chống bán phá giá. Ngược lại, việc mở cửa thị trường hơn nữa theo các điều kiện của Mỹ buộc các công ty châu Âu phải thích nghi với điều kiện xuất khẩu kém thuận lợi hơn.

Giải pháp cho tình thế "tiến thoái lưỡng nan" của EU

Để thích ứng với bối cảnh mới, EU nên:

• Tập trung bảo vệ các ngành chiến lược: như ô tô, hàng không, công nghệ cao và hóa chất chuyên dụng – và nỗ lực đàm phán để được miễn thuế tối đa.

• Kiểm soát hàng hóa giá rẻ từ Trung Quốc: bằng thuế chống bán phá giá, tiêu chuẩn chất lượng và kiểm soát đầu tư.

• Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu: tìm kiếm đối tác ngoài Mỹ và Trung Quốc như Đông Nam Á, châu Phi, và Ấn Độ. EU đã bỏ lỡ nhiều cơ hội ký kết các hiệp định với các nước bị ảnh hưởng bởi thuế của Mỹ.

• Duy trì đối thoại song phương với Mỹ: nhằm đạt được nhiều miễn thuế hơn dựa trên nguyên tắc có đi có lại.

• Tăng cường chính sách công nghiệp và đầu tư vào đổi mới sáng tạo: để bù đắp cho chi phí gia tăng khi tiếp cận các thị trường lớn.

Phản ứng của thị trường

Thị trường nhìn nhận rõ ràng rằng thỏa thuận này chủ yếu mang lại lợi ích cho Mỹ, dù đi kèm với rủi ro lạm phát cao hơn. Về phía châu Âu, tuy đã tránh được kịch bản tồi tệ nhất, nhưng tăng trưởng kinh tế vẫn sẽ bị kìm hãm. Một điểm sáng đáng ghi nhận là EU đã tránh được việc tăng thuế ô tô và việc Tổng thống Trump nâng thuế dược phẩm lên 200%, như từng đe dọa trước đó. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng ông Trump thường xuyên thay đổi quan điểm và có thể đơn phương rút khỏi các thỏa thuận – điều mà giới đầu tư đã nhiều lần chứng kiến trong những tháng gần đây.

Trong bối cảnh này, áp lực lên Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) trong việc tiếp tục cắt giảm lãi suất sẽ gia tăng. Ngược lại, tại Mỹ, rủi ro lạm phát có thể khiến kế hoạch cắt giảm lãi suất vào tháng 9 bị hoãn lại. Cặp tỷ giá EUR/USD hiện đang giảm về vùng cổ (neckline) tại mức 1.1600. Nếu vùng này bị phá vỡ, mô hình kỹ thuật có thể chỉ ra khả năng EUR/USD giảm tiếp về vùng 1.1250. Nguồn: xStation5