Xung đột Israel-Iran: Tổng quan chi tiết về tình hình

Diễn biến xung đột và hành động quân sự

• Vào thứ Sáu, Israel đã tiến hành một loạt các cuộc không kích quy mô lớn nhằm vào các mục tiêu quân sự và hạt nhân của Iran, bao gồm các cơ sở tại Natanz, Isfahan và các căn cứ tên lửa ở Kermanshah và Tabriz.

• Theo các nguồn tin từ Israel, hơn 400 mục tiêu đã bị tấn công trong vòng 24 giờ, khiến hơn 20 chỉ huy cấp cao của Iran và 9 nhà khoa học liên quan đến chương trình hạt nhân thiệt mạng. Tổng số người chết đã vượt quá 400, trong đó khoảng một nửa là nhân sự quân sự và khoa học; hơn 1.200 người khác bị thương.

• Iran đã đáp trả bằng nhiều đợt tấn công bằng tên lửa và máy bay không người lái vào Israel, khiến hơn 20 người thiệt mạng và trên 500 người bị thương. Một phần đạn đạo đã bị hệ thống phòng không của Israel và Mỹ đánh chặn.

• Các cuộc không kích của Israel đã phá hủy nghiêm trọng các hạng mục trên mặt đất của cơ sở hạt nhân Natanz cũng như cơ sở hạ tầng năng lượng và quân sự của Iran. Tuy nhiên, các hầm làm giàu uranium dưới lòng đất không bị thiệt hại trực tiếp, nhưng việc mất điện khiến chúng không thể hoạt động bình thường.

• Israel cũng tấn công mỏ khí đốt South Pars – một cơ sở chiến lược quan trọng đối với cả Iran và Qatar. Có dấu hiệu cho thấy các kho nhiên liệu cũng bị nhắm đến.

• Hiện Israel kiểm soát không phận phía tây Iran, nơi phần lớn hệ thống phòng không đã bị phá hủy. Theo AP, Israel có thể thực hiện các cuộc không kích vào Tehran một cách dễ dàng.

Nhiều nhân vật cấp cao trong bộ chỉ huy Iran đã thiệt mạng trong đợt tấn công hôm thứ Sáu. Nguồn: Bloomberg Finance LP

Phản ứng quốc tế và hành động của Hoa Kỳ

• Hoa Kỳ không tham gia vào các cuộc không kích của Israel nhưng tích cực hỗ trợ phòng thủ, trong đó có đánh chặn các tên lửa Iran.

• Chính quyền Mỹ kêu gọi hai bên kiềm chế và cảnh báo Iran không được tấn công căn cứ hoặc nhân sự Mỹ trong khu vực.

• Donald Trump gây áp lực buộc Iran quay lại bàn đàm phán hạt nhân và chấp nhận các điều kiện nhằm hạn chế chương trình hạt nhân. Trump cũng được cho là đã khuyên Israel không nên tấn công trực diện lãnh tụ tối cao Iran.

• Cuộc đàm phán hạt nhân Mỹ-Iran dự kiến diễn ra cuối tuần tại Oman đã bị Tehran hủy bỏ, coi là “vô nghĩa” sau các đòn không kích.

• Nga đề nghị làm trung gian hòa giải; Anh, Ả Rập Xê Út, Ai Cập và một số nước khác kêu gọi kiềm chế để tránh leo thang.

Tình hình thị trường dầu mỏ và các kịch bản tiềm năng

• Sau cuộc tấn công hôm thứ Sáu, giá dầu (WTI, Brent) đã tăng 6–7%, lên khoảng 72–74 USD/thùng. WTI mở phiên thứ Hai trên 75 USD nhưng đã giảm trở lại dưới 71 USD, gần như xóa sạch đà tăng.

• Theo ING, nếu xung đột leo thang hơn nữa, giá dầu có thể vượt 80 USD,và trong trường hợp Eo biển Hormuz bị gián đoạn, giá có thể lên tới 120–130 USD/thùng – mức gây sốc cho nền kinh tế toàn cầu.

• Iran sản xuất khoảng 3,3 triệu thùng/ngày, trong đó xuất khẩu khoảng 1,7 triệu thùng/ngày. Nếu xuất khẩu của Iran bị dừng hoàn toàn, thị trường có thể đối mặt với cú sốc giá lớn. Tuy nhiên, lịch sử cho thấy, tác động của xung đột Trung Đông đến giá dầu thường chỉ kéo dài 5–10 ngày, nếu không có sự gián đoạn nguồn cung kéo dài.

• Thị trường hiện rất nhạy cảm với khả năng Iran phong tỏa Eo biển Hormuz – nơi chiếm tới 20% nguồn cung dầu toàn cầu. Việc phong tỏa này khó khăn về mặt hậu cần, không được OPEC ủng hộ, nhưng ngay cả hành động ngắn hạn cũng có thể gây biến động mạnh và kéo dài.

Triển vọng tiếp theo

• Xung đột giữa Israel và Iran đã leo thang đến mức chưa từng thấy trong hàng thập kỷ qua, với các cuộc tấn công trực tiếp vào hạ tầng hạt nhân và năng lượng, cùng tổn thất lớn trong hàng ngũ chỉ huy quân sự Iran. Israel cũng ghi nhận tổn thất nặng nề nhất kể từ cuộc tấn công của Hamas năm 2023.

• Cả hai bên đều phát tín hiệu sẵn sàng tiếp tục hành động quân sự, nhưng đồng thời cố tránh để Mỹ bị lôi kéo vào một cuộc chiến mở. Iran đang cố cân bằng giữa nhu cầu trả đũa và nguy cơ leo thang vượt kiểm soát.

• Dù ban đầu Israel tuyên bố chiến dịch quân sự sẽ kết thúc trong vài ngày, nhưng theo New York Times, tình hình có thể kéo dài hàng tuần.

• Thị trường dầu phản ứng rất nhạy, nhưng nếu không có cú sốc nguồn cung lâu dài, mức tăng giá hiện tại có thể chỉ mang tính tạm thời. Nguy cơ lớn nhất vẫn là phong tỏa Hormuz hoặc phá hủy hạ tầng xuất khẩu của Iran.

• Iran được cho là đã đạt tiến bộ lớn trong quá trình làm giàu uranium và có thể trong vài tháng tới sản xuất được nhiều đầu đạn hạt nhân.

Diễn biến giá dầu hiện tại phù hợp với mô hình lịch sử của các sự kiện địa chính trị ảnh hưởng đến dầu mỏ – đợt tăng giá ban đầu thường giảm dần sau 5 - 10 ngày nếu không có sự gián đoạn về nguồn cung. Nguồn: Bloomberg Finance LP, XTB