Cuộc chiến Chip toàn cầu

Những sự kiện có thể làm thay đổi nền tảng dài hạn của ngành công nghệ trên phạm vi toàn cầu là rất hiếm. Việc Trung Quốc đạt được những bước tiến trong phát triển công nghệ quang khắc EUV nội địa là một ví dụ điển hình. Mặc dù dự án này hiện vẫn đang ở giai đoạn thử nghiệm và hoàn thiện nguyên mẫu, nhưng ý nghĩa của nó vượt xa những biến động thị trường trước mắt hay kết quả kinh doanh ngắn hạn của các doanh nghiệp công nghệ.

Máy EUV, với chi phí khoảng 250 triệu USD mỗi chiếc, là yếu tố then chốt để sản xuất chip dưới 7 nm, được sử dụng bởi Nvidia, AMD, TSMC, Intel và Samsung. Sự độc quyền của phương Tây đối với công nghệ này tạo nên cái gọi là “Chiến tranh Lạnh công nghệ”. Nếu Trung Quốc thành công trong việc phát triển năng lực EUV của riêng mình, điều này có thể tái định hình căn bản chuỗi cung ứng toàn cầu, giảm sự phụ thuộc vào phương Tây và tăng cường năng lực trong AI, ứng dụng quân sự cũng như nền kinh tế nói chung.

Trong nhiều năm qua, Trung Quốc đã theo đuổi một chương trình do nhà nước dẫn dắt, có tính phối hợp cao, nhằm đạt được tự chủ hoàn toàn khỏi các công nghệ bán dẫn của phương Tây. Chương trình này bao gồm việc xây dựng máy quang khắc thế hệ mới, phát triển năng lực nội địa về quang học chính xác, phần mềm thiết kế, vật liệu then chốt và quy trình sản xuất. Quy mô cam kết về tài chính và thể chế cho thấy đây không phải là nỗ lực thử nghiệm, mà là trụ cột của chiến lược kinh tế và địa chính trị dài hạn.

Về mặt công nghệ, Trung Quốc hiện vẫn chậm hơn vài năm so với các quốc gia có nền tảng công nghệ phát triển, nhưng họ có thể đạt đến mức độ đủ để làm giảm tác động của các lệnh trừng phạt, giảm phụ thuộc vào nhà cung cấp phương Tây và dần xây dựng năng lực cạnh tranh trên thị trường bên thứ ba. Kịch bản này mang hàm ý lớn đối với các tập đoàn công nghệ phương Tây, vốn hiện vẫn thu được phần đáng kể doanh thu từ thị trường Trung Quốc.

Nỗ lực tự chủ trong sản xuất chip cao cấp của Trung Quốc, được hỗ trợ bởi siêu quỹ nhà nước, đang làm xáo trộn chuỗi cung ứng toàn cầu. Bắc Kinh kiểm soát khoảng 90% thị trường gallium, germanium và palladium, đồng thời hạn chế xuất khẩu, gây ra tình trạng thiếu hụt trên toàn cầu - điều có thể đẩy giá wafer silicon tăng 20 - 30%. Phương Tây đang phản ứng bằng các khoản đầu tư đa dạng hóa sản xuất, bao gồm Đạo luật CHIPS và các dự án mới tại Ấn Độ và châu Âu. Những biện pháp này làm tăng chi phí sản xuất, trì hoãn khởi động nhà máy và đẩy giá các sản phẩm điện tử tiêu dùng - như smartphone, laptop và máy chủ AI - lên cao, đồng thời gia tăng rủi ro phân mảnh chuỗi cung ứng toàn cầu.

Những dịch chuyển này có tác động lớn đến định giá của các công ty công nghệ vốn nhạy cảm. Các doanh nghiệp phương Tây chịu ảnh hưởng mạnh nhất bao gồm ASML, TSMC, Nvidia, Intel, AMD, Apple, Samsung và Microsoft, do bị hạn chế tiếp cận thị trường Trung Quốc, chi phí sản xuất cao hơn và nguy cơ thiếu linh kiện. Ngược lại, các công ty Trung Quốc như SMIC, Huawei và các nhà máy bán dẫn nội địa khác có thể hưởng lợi từ mức độ tự chủ gia tăng, sự hỗ trợ của nhà nước và việc giảm dần phụ thuộc vào công nghệ phương Tây, qua đó củng cố vị thế thị trường và tiềm năng tăng trưởng.

Hệ quả địa chính trị cũng sâu sắc không kém. Cạnh tranh công nghệ ngày càng mang dáng dấp của một xung đột mang tính hệ thống dài hạn, trong đó quyền tiếp cận chip tiên tiến quyết định lợi thế kinh tế, quân sự và chiến lược. Trong bối cảnh này, ngành công nghệ không còn đơn thuần là không gian đổi mới theo cơ chế thị trường, mà trở thành công cụ của chính sách quốc gia.

Đối với nhà đầu tư, điều này đòi hỏi một sự thay đổi trong cách nhìn nhận. Hiệu suất ngắn hạn và nhu cầu hiện tại vẫn quan trọng, nhưng khả năng chống chịu trước căng thẳng địa chính trị và các thay đổi mang tính cấu trúc ngày càng trở nên then chốt. Những dự án quy mô như chương trình của Trung Quốc không cần đạt thành công hoàn toàn để tạo ra ảnh hưởng đến định giá và chiến lược doanh nghiệp. Về dài hạn, chỉ cần chúng thay đổi luật chơi là đủ. Quá trình diễn ra chậm này cuối cùng có thể trở thành yếu tố gây thiệt hại lớn nhất cho nhà đầu tư khi thị trường nhận thức đầy đủ.